Ispod planine Koritnjak (808 m), ogranka Suve Planine (1870 m), samo 10 km jugoistočno od Niša, na međunarodnom putu za Sofiju – na 250 m nadmorske visine – smešteno je jedno od najstarijih banjskih mesta u Srbiji – Niska Banja.
Izvori Niske Banje daju vodu koja se odlikuje raznolikošću hemijskog sastava i spadaju među najradioaktivnije u zemlji i Evropi, po čemu je ovo prirodno lečilište poznato i van granica naše zemnje.
Lekovita mineralna voda u Niskoj Banji se koristi iz tri izvora:
- Glavni izvor (38,2°-38,5° C, što ga čini homeotermom), spada među najizdašnije srpske banjske izvore;
- Suva banja (12°-37° C), čija voda spada u red radioaktivnih hipotermi i
- Školska česma (17°-19° S), čija je voda među najradioaktivnijim u Jugoslaviji – njena radiokativnost dostiže od 36,36 do 54,70 M), zbog čega se koristi samo za piće.
Vode Niške Banje primenjuju se pijenjem i kupanjem i imaju veliku medicinsku, balneološku i turističku vrednost.
Niška Banja raspolaže i velikim naslagama bigra koji je u prirodi veoma redak, jake radioaktivnosti (626 Mj), od kojeg se spravljaju blatne obloge (peloid) koji se, takođe, primenjuje u terapiji nekih bolesti.
Niška banja poznata je i po radioaktivnom gasu radon, koji se koristi za lečenje inhaliranjem.
Zbog svega toga Niska Banja pruža širok spektar mogućnosti prevencije, lečenja i rehabilitacije bolesnika oba pola, svih starosnih doba i različitog stepena bolesti i potrebe za kontrolom i odmorom.
Na području Niske Banje pronađeni su ostaci materijalne kulture koji ukazuju na to da je tu postojalo malo naselje još u praistoriji i da je ona bila naseljena i u bronzanom dobu, zatim i u gvozdenom.
Niška Banja je naročito počela da se razvija u vreme vladavine Rimljana istočnim delovima naše zemlje i u „rimsko doba cvetala je u sjaju antičke kulture”.
Pominje se još u II veku naše ere (u vreme vladavine cara Hadrijana), kada su Rimljani već izgradili kupatilo i čitav banjski kompleks, a kaptaža koju su tada izveli još služi svojoj svrsi. U V veku Huni su razorili Nišku Banju, da bi bila obnovljena za vreme Vizantije, a u srednjem veku bila je poznato tursko naselje, o čemu svedoče i zapisi dubrovačkog diplomate i pesnika jakete Palmotića, iz 1667. (U tom spisu Niška Banja poredi se sa banjama u Budimu, navodeći da je već tada imala odvojena kupatila za žene i za muškarce, a da je za smeštaj posetilaca bilo podignuto nekoliko hanova.)
Krajem 1877. Niska Banja je oslobođena od Turaka i priključena Srbiji.
Kao banjsko-klimatsko lečilište počela je da se intenzivno razvija tek tridesetih godina XX veka, između dva svetska rata.
Beogradski juveliri Zaharije i Nikola Popović, otkupili su 1880. zemljište oko današnjeg hotela Ozren i na njemu iste godine podigli zgradu sa restoranom i kupatilom sa 12 mermernih kada i isto toliko soba za izdavanje gostima.
Te godine podignuta je i kafana Lovac, sa deset soba za izdavanje. Potom su sagrađene Rašićeva i Zeljakova kafana.
Bili su to prvi savremeni smeštaji za banjske goste, kojih je 1898. bilo samo – 19. Ipak, kao banjsko-klimatsko lečilište Niska Banja je počela intenzivno da se razvija tek tridesetih godina XX veka.
U periodu od 1925. do 1932, posle otkrića radioaktivnih voda, sagrađeno je više hotela:
- hotel Srbija otvoren je 1932,
- naredne godine i Zelengora,
- a 1935. sadašnji pansion Partizan.
Razvoju Banje doprinelo je i uspostavljanje tramvajskog saobraćaja od železničke stanice u Nišu do centra Banje. (Prvi tramvaj na ovoj relaciji krenuo je 12. oktobra 1930, a na svoje poslednje putovanje ispraćeni su 9. avgusta 1958.)
Danas je Niska Banja jedan od tri najposećenija i najznačajnija balneološka centra u Srbiji. Nosilac zdravstva u ovoj Banji je Institut za prevenciju, lečenje i rehabilitaciju reumatičnih i srčanih bolesnika, koji je u sastavu Medicinskog fakulteta u Nišu.
U Institutu – poseduje savremenu medicinsku opremu za primenu svih balneo-terapijskih procedura fizikalne terapije – radi tim lekara raznih specijalnosti iz oblasti interne medicine, reumatologije, fizikalne medicine i ortopedije.
U okviru ovog savremenog medicinskog kompleksa su i hoteli-stacionari – Radon, Zelengora i Terme, i glavno banjsko kupatilo.
Osim lečenja reumatskih i srčanih bolesti i rehabilitacije bolesnika u Niskoj Banji, posetiocima su na raspolaganju brojni specijalni medicinski programi:
- preventivna (rana) rehabilitacija i kontrolisana reakcija
- sagledavanje zdravstvenog stanja
- aranžman za proveru srca bolesnika s preležanim infarktom miokarda
- program „anti-celulitna terapija”
- program skidanja telesne težine
- tretman ožiljaka…
Banjski objekti smešteni su na blagoj padini – 250 m nadmorske visine – u parkovima (prostiru se na nekoliko hektara) s travnjacima i cvetnim alajema, po kojima su rasute fontane i gde krivudaju atraktivni potočići sa termomineralnom vodom, među drvoredima bagrema, jasena, lipe, duda, oraha i crnog bora…
Pored hotela, stacionara, odmarališta i kupatila, Niska Banja ima poštu, tržni centar, crkvu, galerije, biblioteku, zdravstvenu stanicu, apoteku, kazino, letnju pozornicu, raznovrsne sportske terene, bazene, dvoranu za kuglanje, trim i staze zdravlja (na vrh Koritnjaka laganim hodom stiže se za sat) i za jahanje…
Tokom cele turističke sezone u Niskoj Banji se priređuju koncerti, pozorišne i filmske predstave, nastupi folklornih grupa, izložbe…
Okolina je bogata prirodnim i kulturno-istorijskim znamenitostima koji Nisku Banju čine i atraktivnim turističkim centrom.
Mogući su izleti do Niša, arheološkog nalazišta i antičkog letnjikovca
- Medijane (5 km)
- Sićevačke klisure (4 km)
- Jelašničke klisure (3 km)
- spomenika Ćele-kula i onog na Čegru
- izletišta- Kamenički vis (24 km)
- Oblačinsko jezero (28 km)
- Cerjanska pećina (20 km)
- Mali jastrebac (44 km)
Sve ovo Nišku Banju – smeštena u centralnom delu Balkanskog poluostrva, gotovo podjednako udaljena od Jadranskog, Crnog i Egejskog mora, sa umereno-kontinetalnom klimom (suva i topla leta, hladne zime sa snegom, lepo izražena godišnja doba) – čini privlačnom za domaće i strane goste, osim za lečenje, i za odmor, rekreaciju i zabavu, ali i za održavanje simpozijuma, kongresa, seminara, pripreme sportista…
Gostima Niške Banje za smeštaj na raspolaganju je blizu 5.000 postelja
-svih kategorija –
- u hotelima-stacionarima Instituta (Radon, Terme i Zelengora)
- hotelima, „Srbije-turist” iz Niša (Ozren, Partizan, Srbija)
- odmaralištima
- vilama
- privatnom smeštaju i
- niškim hotelima.